"Steve was ver voor op zijn tijd"

Door Ludwig Vandenhove op wo, 27/02/2019 - 11:31

Dat zegt gemeente- en provincieraadslid Ludwig Vandenhove in een interview met Het Belang van Limburg. (1)

"In de huidige klimaatdiscussie moet gratis openbaar vervoer een thema worden, naast alle andere voorstellen", zegt Ludwig Vandenhove.
"De nadruk moet liggen op het klimaataspect, niet op het element gratis."

Hieronder vindt u het artikel.

Steeds meer stemmen voor gratis openbaar vervoer: “Steve was ver voor op zijn tijd”.

Provincieraadslid Ludwig Vandenhove (sp.a) pleit voor een grondig debat over gratis openbaar vervoer, als het even kan in heel Vlaanderen. Bij de onderhandelingen over het loonakkoord lag een voorstel op tafel om werknemers alle kosten voor het openbaar vervoer terug te betalen. Ook over de grens, in Nederlands-Limburg, onderzoekt de provincie de haalbaarheid van gratis bussen en treinen om toeristen beter te spreiden. Het ‘gratis bus’-verhaal van wijlen Steve Stevaert is dus weer springlevend, zes jaar na de afschaffing ervan in Hasselt. “Steve was ver voor op zijn tijd”, zegt Vandenhove.

Mei 1997 was het, toen toenmalig burgemeester van Hasselt Steve Stevaert vriend en vijand verbaasde met zijn aankondiging dat het busvervoer voor de Hasselaren vanaf de zomer gratis zou zijn. Op die manier wilde hij mensen overtuigen hun auto thuis te laten tijdens de aanleg van de Groene Boulevard. De stad betaalde De Lijn 38 miljoen Belgische Frank (een kleine 1 miljoen euro) om het verlies aan inkomsten te compenseren.

Zestien jaar later was die compensatie al gestegen tot 1,75 miljoen euro. Bijna een verdubbeling dus, maar niets in vergelijking met de groei van het aantal busreizigers in Hasselt: van zo’n 1.000 per dag in 1997, naar 12.600 vijftien jaar later. Het succesverhaal lokte meer dan 80 cameraploegen van over de hele wereld naar Hasselt, en het plan kreeg in tal van Europese steden navolging. Steve Stunt was geboren.

Toch kwam er steeds meer kritiek op de gratis bussen. Want, zo klonk het, die extra reizigers waren vooral oorspronkelijke voetgangers en fietsers. “Gratis bestaat niet”, was ook een van de veelgehoorde kritieken. Toen de bijdrage aan De Lijn in 2013 verhoogd werd naar 2,8 miljoen euro, ging de gratis bus definitief op de schop.

Stevaert

“Steve Stevaert was zijn tijd ver vooruit”, zegt provincieraadslid Ludwig Vandenhove (sp.a) nu. Hij haalt de mosterd in Luxemburg, waar alle bussen, treinen en trams vanaf 2020 gratis zullen rijden. “Het is bijzonder jammer dat zijn ideeën over gratis bussen verdwenen zijn, omdat anderen komaf wilden maken met het Steve-tijdperk. Critici gooiden ook alles op één hoop, waardoor het leek alsof de socialisten alles gratis wilden.”

Tegen de achtergrond van de klimaatmarsen is het niet onlogisch dat Vandenhove net nu het gratis openbaar vervoer weer oppikt. Hij kreeg daar eerder al felicitaties voor van Anuna De Wever. Maar net als 22 jaar geleden werpt de vraag zich op wie dat zal betalen. “Dat is bij elk voorstel zo”, antwoordt Vandenhove. "Ik pleit ervoor om er een grondig debat over te voeren. Daarbij moeten we ook andere aspecten betrekken. In Limburg moet eerst het aanbod vergroot worden. Het heeft weinig zin om de bus en de trein gratis te maken, als er geen zijn.”

Volgens Marc Schepers, huidig schepen van Mobiliteit in Hasselt, is er vandaag al een ‘gratis bus 2.0’ in de stad. “Wie jonger is dan 19, krijgt een gratis Buzzy pas”, zegt Schepers. “Ook Hasselaren die het financieel moeilijk hebben, kunnen een gratis jaarabonnement krijgen. We werken dus vooral doelgroepgericht, en ik vind het interessant om zo verder te doen. Al ligt een verdere uitbreiding niet meteen op tafel.”

Nederlands-Limburg

Het idee ‘gratis openbaar vervoer’ leeft ook buiten Limburg. Net over de grens bijvoorbeeld, in het zuiden van Nederlands-Limburg. De provincie bestudeert er momenteel of het haalbaar is om bus en trein gratis te maken voor toeristen. Dat moet voor een betere spreiding zorgen. Het plan komt er na een studie van Toerisme Vlaanderen, die aantoonde dat de toeristische druk in het Heuvelland toeneemt. “We hebben meer dan 2.400 bewoners bevraagd over het toerisme in hun eigen streek”, zegt Vincent Nijs van Toerisme Vlaanderen. “Er wordt meer en meer geluisterd naar de ervaringen van lokale bewoners over toerisme, zowel in Nederland als in Vlaanderen, en dat is een heel positieve evolutie. We stellen vast dat bewoners betrokken willen worden bij toerisme en merken inderdaad dat openbaar vervoer en mobiliteit thema’s zijn die sterk leven bij de inwoners van Zuid-Limburg.”

Reiziger betaalt maar een vijfde

Het Belgisch verkeersveiligheidsinstituut VIAS reageert genuanceerd op de denkpiste over gratis bussen en treinen. “Hoe meer mensen op het openbaar vervoer, hoe veiliger”, zegt Stef Willems van VIAS. “Er zijn relatief minder ongevallen dan met personenwagens, en het zorgt ook voor een betere doorstroming. De vraag is natuurlijk of dat dan ook per se kosteloos moet zijn. Het is nu al zo dat de reiziger maar een vijfde van de reële kostprijs van de rit betaalt, omdat het openbaar vervoer zwaar gesubsidieerd is. 80 procent van elke rit wordt betaald door de collectieve gemeenschap. Daarbovenop zijn er al veel sociale correcties, bijvoorbeeld voor gepensioneerden en minderjarigen. Daarom denken wij dat de prioriteit moet zijn om het aanbod te vergroten. Je mag de trein gratis maken, maar daarmee ligt er niet ineens een spoor tussen Bocholt en Brussel.”

Wie rijdt er nog gratis met de bus in Limburg?

Hoewel de gratis bussen van Steve Stevaert zes jaar geleden afgeschaft werden, moet niet iedereen vandaag betalen voor een ritje met De Lijn.

Een overzicht.

27 Limburgse gemeenten hebben een derdebetaler-overeenkomst (DBS) met De Lijn, waarbij zij tussenkomen in de kosten van vervoerbewijzen. Op die manier maken ze het voor hun inwoners makkelijker en/of aantrekkelijker om het openbaar vervoer te gebruiken. In sommige gemeenten omvat de overeenkomst gratis vervoer.

Hasselt:

Inwoners tussen 6 en 19 jaar krijgen een gratis Buzzy Pazz, die geldig is op het hele net van De Lijn.
Inwoners tussen 25 en 64 jaar met een verhoogde tegemoetkoming, een leefloon of een gewaarborgd inkomen kunnen een gratis Buzzy Pazz of Omnipas krijgen
De busrit tussen de parking Boudewijnlaan (opstaphalte Rijksadministratief Centrum) en het centrum is gratis in beide richtingen.

Tongeren:

Tongeren biedt inwoners tot en met 64 jaar met een verhoogde tegemoetkoming, een leefloon of een gewaarborgd inkomen eveneens een gratis abonnement aan

Bilzen, Bree, Diepenbeek, Lanaken en Pelt:

Bilzen, Bree, Diepenbeek, Lanaken en Pelt bieden één dag in de week gratis busvervoer aan voor verplaatsingen binnen de gemeentegrenzen. Dat is telkens op de dag van de wekelijkse markt.

Genk en Zutendaal:

Genk en Zutendaal bieden hun nieuwe inwoners een gratis lijnkaart aan om de mogelijkheden van het openbaar vervoer in de omgeving te verkennen. Die lijnkaart is goed voor tien gratis ritten.

Daarnaast zijn er nog heel wat gemeenten in Limburg die weliswaar geen volledig gratis busvervoer aanbieden, maar wel tussenkomen in de kosten van een buskaartje of abonnement. Dat kan gaan van het aanbieden van de gemeentekaart (lijnkaart aan voordeeltarief) voor verplaatsingen binnen de gemeente tot tussenkomsten ( van 10 tot meer dan 50 procent) in de aankoop van een abonnement (Buzzy Pazz of Omnipas)