De hermeandering van de Herk in Helshoven (de grens tussen Borgloon en Sint-Truiden) is een feit.
De Herk meandert opnieuw door het Haspengouws landschap.

Op zondag 4 mei 2014 vond de officiële inhuldiging plaats met onder andere voor die dag speciaal bewegwijzerde wandelingen in de Herkvallei en de onthulling van een informatiebord.

Gedeputeerde en voorzitter van de vzw Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLH) Ludwig Vandenhove: “In de loop van de vorige eeuw werd de Herk op verschillende plaatsen rechtgetrokken.
Door het water sneller af te voeren, werden drogere valleien gecreëerd. De Herk kwam hierdoor echter ook dieper te liggen waardoor planten en dieren zich er niet meer thuis voelden.

Een ander gevolg van deze rechttrekkingen was dat de wateroverlast zich op piekmomenten verplaatste naar gebieden, die stroomafwaarts lagen.
Vaak waren dit de lager gelegen woonkernen, wat meermaals voor een hoop waterellende zorgde.
Om dit te voorkomen worden er nu op verschillende plaatsen wachtbekkens aangelegd. Maar ook het opnieuw laten meanderen van een beek leidt tot een vertraagde afvoer en minder wateroverlast in de lager gelegen gebieden.

Afgelopen winter werden langs de Romeinse Kassei in Helshoven 2 historische meanders van de Herk hersteld.
Op deze manier kan het water opnieuw zijn oorspronkelijke loop volgen. Daarnaast werd de oever afgeschuind en werden microprofileringen in de beek aangebracht.
Hierdoor geven we weer ruimte en kansen aan water, maar ook aan oeverplanten, libellen en amfibieën.”

Er werden de voorbije jaren nog andere werken uitgevoerd langs de Herk.
Op verschillende plaatsen werden poelen aangelegd en een voormalige jachtvijver werd omgevormd tot een amfibievriendelijke vijver.

Ludwig Vandenhove voerde het woord tijdens de officiële opening.
Hieronder vindt u de tekst van zijn korte toespraak.  

Dames en heren
Beste vrienden

Hartelijk welkom als verantwoordelijk gedeputeerde voor milieu en waterlopen en als voorzitter van de vzw Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren.

We staan hier op de grens tussen Hoepertingen (Borgloon) en Groot-Gelmen (Sint-Truiden).
Helshoven staat vooral bekend omwille van de kapel.

De kapel van Helshoven is een geklasseerde kapel en een eeuwenoud gebedsoord in de helft van de 13de eeuw gebouwd door de Johannieters als kapel met gasthuis.
Vanaf de 17de eeuw bevond er zich achter de kapel een kluis.
De laatste broeder verbleef hier tot aan zijn dood in 1908. Zijn standbeeld staat buiten.
In de kapel bevindt zich een mooie preekstoel uit 1550 en een 16de-eeuws schilderij 'Het laatste avondmaal'. 
Nu nog komen er jaarlijks heel wat bedevaarders naartoe met als hoogtepunt 15 augustus.

In het kader van het Strategisch Project Herk en Mombeek zijn we op zoek gegaan naar middelen om heel concrete valleigebonden pilootprojecten op het terrein uit te voeren.

Het Strategisch Project Herk en Mombeek wordt getrokken door de vzw Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLH) en wil een hefboom creëren voor integraal waterbeleid.
Er zijn in het verleden al heel wat plannen en studies gemaakt voor een integraal waterbeleid, maar helaas blijven deze nog al te vaak in de kast liggen.
Dit is een rechtstreeks gevolg van de administratieve complexiteit.
Normaal moet dit naar de toekomst toe verbeteren als gevolg van de interne Vlaamse staatshervorming.

De bevoegdheden van beken en valleien zijn niet alleen erg versnipperd, er zijn ook nog eens meerdere overheidsinstanties en verenigingen actief met vaak overlappende, maar soms ook tegenstrijdige belangen en doelstellingen.
Met dit strategisch project hebben we de afgelopen 3 jaar verschillende besturen en organisaties SAMEN gebracht.
Hierbij kwamen knelpunten aan het licht, maar werden er ook oplossingen gezocht.
Dit leverde al snel een aantal zeer geslaagde samenwerkingsverbanden op waarbij concrete valleigebonden projecten werden gerealiseerd.
Met deze realisaties willen we beleidsmakers en lokale besturen, maar ook terreinbeheerders en buurtbewoners inspireren en enthousiasmeren om op die manier een hefboom te creëren voor verdere uitvoer van de vele reeds bestaande plannen en visies.
De hermeandering van de Herk in Helshoven is een van deze pilootprojecten waarbij werd samengewerkt door de vzw Natuurpunt, de watering De Herk, de stad Sint-Truiden, enkele privé-eigenaars, de jagers via de wildbeheereenheden, de vzw RLH en de provincie Limburg.

In het kader van de interne staatshervorming, waarbij de provincies meer bevoegdheden krijgen in het kader van de waterlopen en alzo ook tegen de aanpak van water- en modderoverlast, moeten zulke projecten in de toekomst vlotter tot de mogelijkheden beheren.
Als de Vlaamse regering hier geweest was en de structuren nog had kunnen vereenvoudigen door de wateringen volledig te laten wegvallen als tussenstructuur, was de vereenvoudiging nog groter geweest.
In Limburg proberen wij dit op te lossen door het creëren van zogeheten wateragentschappen (provinciale uitvoeringsagentschappen).
De Watering Sint-Truiden (wateragentschap Zuid-Limburg) en de Watering De Dommelvallei (wateragentschap Noord-Oost-Limburg) worden daarbij beschouwd als experimenten.
Op basis van evaluatie zullen we, op basis van vrijwilligheid, bekijken welke Limburgse wateringen en gemeenten geïnteresseerd zijn in zulke samenwerking.
Zulk integraal waterbeleid kan alleen maar voordelen opleveren.

Als gedeputeerde verantwoordelijk voor milieu en waterlopen en als voorzitter van de 3 Limburgse Regionale Landschappen en van de 5 Limburgse Bisgroepen is het mijn bedoeling om deze samenwerking tussen alle partners de komende jaren in Limburg echt te structureren.
Hierbij streven we ernaar het gebied van de wateringen, de bosgroepen en de regionale landschappen maximaal te laten samenvallen.

Waarom zit de Watering van Sint-Truiden in de eerste fase?
Precies omdat wij in Haspengouw, zeker met de stad Sint-Truiden, een voortrekkersrol gespeeld hebben in Vlaanderen op het vlak van water- en modderbeheersing.
Die voortrekkersrol heeft heel wat investeringen gevergd, die niet altijd onmiddellijk, op korte termijn, geapprecieerd worden door de bevolking.
De bevolking vindt het nu eenmaal logisch dat ze gespaard blijven van wateroverlast.
Hoe dikwijls heb ik het als burgemeester -terecht- niet ‘naar mijn voeten gehad’ als er water- of modderoverlast was.
Die dankbaarheid is er veel minder als onze regio nu meestal gevrijwaard wordt van overlast als er elders in Vlaanderen problemen zijn.
Dit is een algemeen maatschappelijk en politiek gegeven, maar geldt nog meer in deze beleidsmaterie.

Voor de financiering van de planning en uitvoering van de hermeandering van de Herk in Helshoven is er aangeklopt bij de provincie Limburg.
Voor de effectieve uitvoering hebben we een biodiversiteitsproject geschreven dat werd goedgekeurd door de dienst Leefmilieu van de  provincie Limburg.
Het subsidiebedrag is 17.000 Euro.
De restfinanciering wordt bijgedragen door de stad Sint-Truiden en de vzw Natuurpunt.

Het opmeten van de beek, het localiseren van de historische meander en het maken van de plannen werden uitgevoerd door de dienst waterlopen van de provincie Limburg.
In de tijd dat de beek hier werd rechtgetrokken - midden vorige eeuw - kon dit nog allemaal zonder vergunning.
Een kraan volstond.
Vandaag de dag vereisen deze ingrepen het nodige overleg, advies, openbaar onderzoek en vergunningen.
2 jaar na de start van het project werden de nodige vergunningen afgeleverd en kon de kraan aan de slag om de historische meanders open te maken en terug aan te takken op de loop van de Herk.

Spijtig genoeg stel ik vast dat er soms nog altijd cowboys aan het werk zijn, die zomaar ingrijpen in de natuur met alle gevolgen van dien. Zo ben ik deze week geconfronteerd met een situatie in Nieuwerkerken waarbij een kleine beek gewoon dichtgegooid is en er al illegale verhogingen gebeurd zijn met de bedoeling een plantage aan te leggen. En uiteraard wordt er dan snel een firma gevonden -bekend in onze regio -die van elders ongecontroleerde grond wil aanvoeren voor die verhogingen.
Alles zonder vergunningen!
Tegen dat soort praktijken kan de overheid niet hard genoeg optreden.
Geld gaat in dit geval, zoals zo dikwijls, voor op de natuur.
Dat soort mensen en bedrijven willen niet begrijpen dat de natuur altijd weerwraak neemt.

De coördinatie van het volledige project was in handen van het RLH.
Projectcoördinator is Ward Andriessen.

Ik wil iedereen bedanken en proficiat wensen, die heeft bijgedragen tot deze realisatie.

Zie onder andere Herk meandert weer in Helshoven. Het Belang van Limburg, 05-05-2014, p. 21. Veel kijklustigen vor nieuwe meanders op de Herk. Het Belang van Limburg, het Belang van Sint-Truiden, 09-05-2014, p. 11.

Zie ook Provincie Limburg neemt waterlopen over van 19-12-2014 op deze website.