Als politicus ben ik nogal wat bezig met dierenwelzijn, als senator (ik heb ter zake heel wat wetsvoorstellen ingediend), maar ook als burgemeester. Het is niet voor niets dat Sint-Truiden de eerste dierenpolitie in België had.

Een aantal hiervan worden nu al toegepast in sommige steden en gemeenten, zoals Sint-Truiden, een aantal andere zijn nieuw. 

Persoonlijk vind ik dan ook dat er naar aanleiding van de komende gemeente- en provincieraadsverkiezingen, onder andere in de diverse partijprogramma’s, voldoende aandacht moet zijn voor dierenwelzijn in zijn diverse aspecten.

In die zin heb ik samen met een aantal collega’s politici een tekst gemaakt met een aantal concrete tips voor een gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid.

Op de ‘Lijst Burgemeester’ in Sint-Truiden fungeert op de 17e plaats zelfs een echte dierenliefhebber, Philip Zurinckx, beroepshalve militair, maar vooral vrijwilliger in het Sint-Truidense dierenasiel.
“Op mij stemmen, is ook voor de dieren stemmen”, zegt Philip.

Hieronder vindt u de integrale tekst over gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid.

Een gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid
Tips voor het gemeentelijk verkiezingsprogramma
Ludwig Vandenhove (sp.a-Sint-Truiden)
Philippe De Coene (sp.a-Kortrijk)
Jan de Zutter (sp.a-Antwerpen)

1. Hoe belangrijk zijn huisdieren voor de Belgen?

Dierenwelzijn is al een tijdlang een van de thema’s waaraan sp.a aandacht besteedt. In de aanloop naar de federale verkiezingen van 2003 presenteerden we een omvangrijk dierenwelzijnsprogramma. “Voor sp.a zijn dierenrechten en dierenwelzijn een volwaardig politiek thema,” luidde het in de aanhef van het document.

In diezelfde periode groeide ook op gemeentelijk niveau het besef dat een onderbouwd dierenwelzijnsbeleid niet enkel gunstig is voor dieren, maar vooral ook voor mensen. Zo werd uit Brits onderzoek duidelijk dat het toelaten van (kleine) huisdieren in bejaardentehuizen een gunstig effect had op de gezondheid en de activiteit van de bewoners, en werden gelijkaardige effecten gerapporteerd bij patiënten in ziekenhuizen. Verder concludeerden onderzoekers dat mensen die huisdieren houden daar gunstige psychische effecten van ondervinden en dat vooral hondenbezitters levendigere sociale contacten onderhouden dan mensen zonder hond. Maar er worden ook ongunstige effecten gerapporteerd. In de Gezondheidsenquête 2001 van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid werd bijvoorbeeld gepolst naar hondenbeten. Evenveel mannen als vrouwen (bijna 1 op 100, of 0,9 % van de bevolking) rapporteerde dat ze tijdens het afgelopen jaar wel eens gebeten waren. Omgerekend komt dit neer op zowat 93.000 personen per jaar.

De impact van dieren op het alledaagse leven van mensen wordt wel eens onderschat. Naast de miljoenen dieren in landbouwbedrijven, beschikt volgens een recent onderzoek van de verbruikersorganisatie OIVO (2005) één op de twee gezinnen over een huisdier. Het gaat in totaal over 4.890.000 huisdieren. In bijna de helft van de gevallen is dat een hond of een kat. Het reële aantal honden en katten in ons land ligt nog hoger want viervoeters die in dierenasielen (in 2001 ging het om 38.169 honden en 27.839 katten), dierenpensions en dierenwinkels verblijven zijn niet meegerekend. Daarnaast is er ook nog een onbekend aantal zwerfhonden en zwerfkatten.

Het grootste aantal hondenbezitters in steden vinden we terug in Gent (32 %). In Antwerpen zijn er relatief weinig hondenbezitters (14 %). Het aantal kattenbezitters in beide steden is dan weer gelijk, namelijk 12 %. Knaagdieren (konijnen, hamsters, ratten…) komen bij 4 % van de gezinnen voor, en nagenoeg uitsluitend in de steden.
Bij de Belgische gezinnen die een huisdier hebben (48%), tellen we gemiddeld 2,3 dieren per gezin. Vlamingen hebben iets minder huisdieren dan Walen, maar als ze er hebben, dan zijn het er gemiddeld meer. Mensen in alle leeftijdscategorieën hebben huisdieren, maar vooral veertigers hebben vaak een hond, een kat, een vogel of een knaagdier in huis. Dat komt allicht omdat ook in die groep het aantal kinderen in het gezin hoger ligt. En, zoals uit onderzoek blijkt, gezinnen met kinderen houden vaker huisdieren dan gezinnen zonder kinderen. Mensen zonder huisdieren zijn vaak vrijgezel, ouder dan 65 jaar en woonachtig in de stadsperiferie.

Ook de zorg die mensen aan hun huisdier besteden neemt toe. Dat valt af te leiden uit de middelen die mensen besteden aan producten voor hun troeteldier. Op wereldvlak haalt de markt van dierenproducten een omzet van 40 miljard euro, waarvan 70 % besteed wordt aan voedingsmiddelen. In België bedraagt de omzet voor huisdierenproducten zo’n 500 miljoen euro. Recent is een belangrijke stijging van de omzet waargenomen. In de periode 2003-2004 bedroeg die stijging 8 procent. Maar ook de uitgaven voor verzorging nemen toe. In Frankrijk kregen 2,5 miljoen honden 4 maal per jaar een behandeling in een van de 3200 hondenkapsalons.

Een tweede belangrijke trend is de opkomst van de zogenaamde nieuwe huisdieren, waaronder exotische of ‘wilde’ dieren, zoals fretten, leguanen, vogelspinnen, slangen of landschildpadden.

De cijfers tonen aan dat de Belgen tuk zijn op huisdieren. Ze bezitten er gemiddeld ook meer dan de gezinnen in de ons omringende landen. Waar er bij ons 10,4 honden per honderd inwoners zijn, telt Nederland er 9,4, het Verenigd Koninkrijk 10,2 en Duitsland 5,7. België telt ook veel katten. Belgen hebben er 16,3 per honderd inwoners, Nederlanders 14,4, Britten 12,5 en Duitsers 8,4.
De cijfers maken duidelijk dat de impact van huisdieren op het leven van mensen erg groot is. Daarom is een beleid dat gericht is op het samenleven tussen mensen en dieren bijzonder zinvol. Eventuele problemen dienen daarom beter preventief opgelost te worden.

2. Bestaande gemeentelijke initiatieven

In een aantal steden en gemeenten hebben sp.a-mandatarissen zich belangrijke voortrekkers getoond op het gebied van het dierenwelzijnsbeleid. Dierenwelzijn is niet alleen bezig zijn met het welzijn van de dieren, maar ook met de eigenaars van de dieren en mensen die met (de mogelijke hinder van) huisdieren geconfronteerd worden. Niemand betwist de belangrijke sociale functie van gezelschapsdieren. Ieder mens heeft dus het recht om een huisdier te houden. Nochtans is het recht om dieren te houden niet absoluut. Niet iedereen is geschikt om om het even wel dier als huisdier te houden. Bovendien brengt het houden van huisdieren ook verplichtingen en verantwoordelijkheden met zich mee, zoals een adequate verzorging en voeding.

Sint-Truiden was de eerste stad die, onder impuls van burgemeester Ludwig Vandenhove, een dierenpolitie in het leven riep. Het Truiense korps gaat er van uit dat niet elke politieman of -vrouw op de hoogte kan zijn van de specifieke details die betrekking hebben op dieren. Wat is het verschil tussen verschillende pijlgifkikkers en mag je die dieren houden? Mag je een aap houden? Mogen schapen tijdens de winter in de wei staan? Het zijn vragen waar elk korps mee geconfronteerd wordt en waar een gedegen kennis van de wetgeving voor nodig is. “Alleen al in de politiezone Sint-Truiden kreeg de politie in 2002 433 meldingen te verwerken in verband met dierenwelzijn of hinder door dieren. Daarom startte de stad Sint-Truiden in de zomer van 2002 met een proefproject rond dierenpolitie.  Bij de invulling van het concept van de dierenpolitie ging de politie uit van drie kernopdrachten. Eerst en vooral wilde ze meer aandacht besteden aan sensibilisering en preventie. Mensen overtreden soms de regels betreffende dierenwelzijn zonder dat ze dat zelf beseffen. Pas in tweede instantie zou de politie verbaliseren. En ten slotte wilde de politie werken aan diervriendelijke methoden om probleemsituaties te kunnen oplossen.”

Om de bevolking te sensibiliseren heeft Sint-Truiden een informatiefolder gemaakt over de dierenpolitie. Er is ook een speciale informatiefolder die verspreid wordt naar aanleiding van de eindejaarsfeesten om de feestvierders te sensibiliseren voor de gevaren van vuurwerk. Vuurwerk is niet enkel gevaarlijk voor mensen, maar kan ook honden en andere dieren uitermate angstig en daarom soms gevaarlijk maken. Angstige dieren durven ook wel eens ontsnappen, met alle gevolgen vandien.

De afgelopen jaren is in een aantal gemeenten, onder impuls van de lokale sp.a-schepenen een proefproject gestart om duivenoverlast op een diervriendelijke manier te bestrijden. In het verleden werden in Antwerpen jaarlijks 10.000 duiven gevangen en vergast, maar het kan ook anders.

Het nieuwe experiment is gebaseerd op wetenschappelijke studies van de Wetenschapswinkel Biologie in Utrecht, het Bureau Stadsnatuur in Rotterdam en de Urban Wildlife Society... Het systeem is eenvoudig. In plaats van verwilderde duiven te vangen en te vergassen worden ze naar duiventillen gelokt, zodat ze daar kunnen broeden. De bevruchte eieren worden weggenomen en vervangen door nepeieren. Op die manier daalt de populatie effectief. Het wegvangen heeft geen enkel nut. Op korte termijn daalt de populatie, maar na enkele weken is die alweer terug op peil en stijgt ze zelfs lichtjes. De stad Kortrijk (schepen Philippe  De Coene) was de eerst die duiventillen plaatste, gevolgd door Antwerpen (schepen Tuur van Wallendael). Ook in het buitenland lopen succesvolle diervriendelijke projecten, ondermeer in Amsterdam en in Parijs. Het succes van het experiment is voor een stuk afhankelijk van de medewerking van de bevolking. Het voederen zou uitsluitend met geschikt voedsel aan de duiventillen mogen gebeuren en het wildvoederen van duiven moet verhinderd worden. Antwerpen en Kortrijk hebben daartoe sensibiliseringsacties op het getouw gezet en schrijven strenge boetes uit bij overtredingen van het voederverbod.

Ook zwerfkatten kunnen voor behoorlijk wat problemen zorgen. Het zijn dragers van ziektekiemen, die ook voor mensen en in het bijzonder kinderen, schadelijk kunnen zijn. Zwerfkatten kunnen gewone huiskatten besmetten en zo ziektes overdragen naar de huiskamer. Maar ook hier haalt het vangen en doden van zwerfkatten niet zo heel veel uit; er komen immers steeds nieuwe zwerfkatten bij. Op zestien maanden tijd kan een kat voor 36 nakomelingen zorgen. Maar zwerfkatten hebben ook een nuttige functie. Ze vangen allerlei ongedierte zoals ratten en muizen. Kortrijk, Sint-Truiden en Antwerpen zijn drie van de meer dan 100 Belgische gemeenten die al een diervriendelijk zwerfkattenbeleid hebben ontwikkeld. Zwerfkatten worden door gemeentelijke diensten of dierenverenigingen gevangen, naar de dierenarts gebracht en gesteriliseerd of gecastreerd. Daarna worden ze opnieuw uitgezet in de omgeving waar ze gevangen werden, of - als de overlast daar te groot is - op een alternatieve locatie. De katten kunnen zich niet meer voortplanten, zodat de populaties stabiel blijven. Daarnaast kunnen de gemeenten een actieve sensibiliseringscampagne voeren om katteneigenaars aan te moedigen hun kat te laten steriliseren of castreren. Sommige gemeenten dragen zelfs een deel van de kosten van de ingreep.

Dierenbeschermings- en dierenrechtenbewegingen hebben de laatste jaren geijverd voor een verbod op het houden van wilde dieren in circussen. Niet alleen zijn circussen niet in staat de dieren de zorg te geven die overeenkomt met hun natuurlijke behoeften, het africhten gaat in bijna alle gevallen gepaard met vormen van geweld en dwang en er gebeuren ook regelmatig ernstige en zelfs dodelijke ongelukken met wilde dieren in circussen. Sp.a heeft niet alleen federaal geijverd voor een strengere regelgeving inzake wilde dieren in circussen, op gemeentelijk vlak heeft sp.a het voortouw genomen om wilde dieren in circussen te weren van het gemeentelijk grondgebied. Meer dan tachtig gemeenten hebben een reglement ingevoerd dat circussen verbiedt wilde dieren op hun grondgebied te brengen. Initiatiefnemer was sp.a-schepen Philippe De Coene van Kortrijk. Steden met een sp.a-burgemeester, zoals Hasselt, Leuven, Oostende, Gent en Antwerpen volgden.

Ouderen die plotseling in een rusthuis moeten worden opgenomen, worden dikwijls geconfronteerd met het probleem van hun huisdier. De kat of de hond mag meestal niet mee. In Groot-Brittannië lopen er al enkele jaren projecten om in sommige rusthuizen ook kleinere huisdieren toe te laten. Met groot succes overigens. Ook in ons land diende sp.a volksvertegenwoordiger Magda De Meyer, sterkhouder van sp.a in Temse, in de Kamer een resolutie in om bewoners van rusthuizen toe te laten gezelschapsdieren te houden. Op gemeentelijk vlak lopen er al verschillende proefprojecten. Zo heeft het Antwerpse OCMW haar project Stadsbeest in 2006 een nieuw elan gegeven, onder impuls van sp.a-OCMW-voorzitster Monica Deconinck. Het Stadsbeest was aanvankelijk een proefproject van de Buurt Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) en de Stichting Prins Laurent. Het OCMW heeft het project opnieuw opgepikt omdat de doelgroep van het Stadsbeest samenvalt met het cliënteel van het OCMW, namelijk mensen met een leefloon of in schuldbemiddeling en eenzame ouderen of ouderen die in een rusthuis wonen. Bij het stadsbeest doen ze bezoeken aan bejaarden onder begeleiding van een speciaal daartoe getrainde hond. “In de praktijk zijn ouderen tijdens zo’n bezoek met een hond meer ontspannen en ze komen meer in beweging: ze willen het dier immers strelen of het iets lekkers toestoppen. Ouderen worden tijdens het hondenbezoek ook rustiger en ze komen makkelijker tot een gesprek. Zelfs kinesisten maken tegenwoordig gebruik van honden om bejaarden te laten stappen en om oefeningen te doen.” De stadsbeestbrigade zorgt er dan weer voor dat honden van baasjes die het huis niet meer uitkunnen, uitgelaten en verzorgd worden. Het stadsbeest zoekt ook naar geschikte tijdelijke opvang voor huisdieren en bemiddelt bij buren en buurtproblemen met huisdieren.

3. Ideeën voor het gemeentelijk verkiezingsprogramma 2006

De verschillende sp.a afdelingen werken autonoom hun gemeentelijk verkiezingsprogramma uit. Afhankelijk van de gemeente, de plaatselijke noden en gevoeligheden, zullen de gemeentelijke kiesprogramma’s dan ook wat verschillen. Nochtans willen de auteurs van deze tekst de afdelingen oproepen om aandacht te besteden aan een gemeentelijk dierenwelzijnsprogramma. We geven hieronder een aantal tips. De lijst is vanzelfsprekend niet limitatief, en biedt louter verschillende mogelijkheden aan.

1.                  Sp.a pleit voor de opleiding van minstens één politieagent per korps om zich te specialiseren in de problematiek van dierenwelzijn. De ‘dierenpolitie’ is voor de collega’s en voor de bewoners een aanspreekpunt inzake problemen en klachten over dierenwelzijn, kent de wetgeving inzake dierenwelzijn en treedt op waar nodig.

2.                   Dierenwelzijn wordt als specifieke bevoegdheid toegevoegd aan het pakket van een van de schepenen. Op die manier kunnen de verhoudingen tussen mensen en dieren in de gemeente structureel opgevolgd worden.

3.                  Sp.a is voorstander van een diervriendelijk zwerfkattenbeleid, waarbij zwerfkatten gevangen, gesteriliseerd en gecastreerd worden en opnieuw worden uitgezet. De gemeente voert actief sensibiliseringscampagnes om kattenbezitters aan te moedigen hun huisdier te laten steriliseren of castreren. Daartoe voorziet de gemeente eventueel een betoelaging.

4.                  Sp.a bepleit een diervriendelijke aanpak van het probleem van duivenoverlast. Dat kan door de combinatie van een wildvoederverbod en het plaatsen van duiventillen waar de eieren van de broedende vogels kunnen weggenomen worden. De gemeente sensibiliseert de bewoners via een campagne.

5.                  Mensen die een hond bezitten, moeten instaan voor het opruimen van de uitwerpselen van hun dieren. Daartoe sensibiliseert de gemeente via campagnes, het plaatsen van voldoende vuilnisbakken en het repressief optreden tegen hardleerse overtreders. Maar hondenbezitters moeten ook de mogelijkheid hebben hun dier te laten rennen en spelen. Daarom voorziet de gemeente in voldoende hondenweiden of laat ze op specifieke plekken toe dat honden zonder leiband uitgelaten kunnen worden.

6.                  Sp.a is voorstander van een georganiseerde en pijloze slacht van offerdieren. Vandaag stelt de wet al dat rituele slachtingen in een erkend slachthuis of in een tijdelijke erkende slachtinrichting moeten gebeuren. Thuisslachtingen zijn illegaal. Een voorlopig advies van de Raad van State stelt dat het verdoven van offerdieren voor de slacht niet opgelegd kan worden. Sp.a bepleit dan ook het stimuleren van alternatieven voor de onverdoofde slacht, met name de storting van een financiële bijdrage ter waarde van een offerdier in een speciaal daartoe bestemd fonds, zoals gebeurde tijdens de mond- en klauwzeerepidemie en zoals het in bepaalde moslimmiddens al gebruikelijk is.

7.                  Wilde, exotische dieren horen niet thuis in circussen. Wilde circusdieren kunnen, om redenen van dierenwelzijn en omwille van mogelijke risico’s niet op het gemeentelijk grondgebied toegelaten worden.

8.                  Bij het inzetten van dieren voor toeristische of recreatieve doeleinden, bijvoorbeeld een paardentram, koetsen met paarden, paardenrondritten of rondritten met pony’s op kermissen is de exploitant verantwoordelijk voor het naleven van alle wetten en reglementen inzake dierenwelzijn. De gemeente kan in een reglement duidelijke voorwaarden opleggen.

9.                  Sp.a is geen voorstander van de fok van dieren omwille van hun pels. Daarom zal de gemeente geen toelating geven voor de bouw van nieuwe pelsdierfokkerijen of de uitbreiding van bestaande pelsdierfokkerijen.

10.              Sp.a erkent het belang van huisdieren voor ouderen en alleenstaanden en bepleit daarom een beleid waarbij het in een aantal rust- en verzorgingstehuizen, sociale woningen en serviceflats mogelijk is dieren toe te laten (dierenbezoek) of te houden.

11.              Sp.a bepleit een actieve sensibiliseringsactie over de risico’s voor dieren en mensen bij het gebruik van vuurwerk. De campagne zal zich toespitsen op de eindejaarsfeesten.

12.              Sp.a stimuleert op het grondgebied van de gemeente de uitbouw van biologische landbouw en veeteelt. Biolandbouw is immers altijd diervriendelijk.

13.              In gemeentelijke restaurants en maaltijdvoorzieningen die door de overheid worden georganiseerd, wordt steeds voorzien in een volwaardige vegetarische maaltijd, naar analogie met het voorstel tot vegetarismedecreet van sp.a-volksvertegenwoordiger Guy Swennen.

Sommige afdelingen hebben reeds in hun programma een luik dierenwelzijn toegevoegd. Hieronder, ter illustratie het luik uit het partijprogramma van sp.a-Antwerpen en sp.a-Sint-Truiden:

Antwerpen

1.                 Sp.a ondersteunt ‘ het stadsbeest’, het initiatief van het OCMW om kleine huisdieren toe te laten in de kamers van de rusthuizen.

2.                 Sp.a pleit voor een goed spreidingsplan van de hondenweiden en een duidelijke communicatie en signalisatie over/van de loopzones.

3.                 Sp.a wil een tegemoetkoming/premie voor katteneigenaars die hun dieren laten steriliseren.

4.                 Sp.a wil een actieve communicatie omtrent de beheersbaarheid van de katten- en duivenpopulatie.

5.                 Sp.a pleit voor een evaluatie van de inzet van stedelijke duiventillen.

6.                 Sp.a wil een georganiseerde en pijnloze slachting van offerdieren naar aanleiding van het jaarlijkse offerfeest.

7.                 Sp.a wil geen exploitatie van wilde dieren in circussen. Bij het inzetten van dieren voor recreatieve en toeristische doeleinden, bijvoorbeeld paardentram, paardenrondritten, enz. moet het algemene welzijn van de dieren een dagelijkse zorg van de uitbater/exploitant zijn.

8.                 Voor sp.a moeten de Zoo van Antwerpen en de Kinderboerderij van Wilrijk een voorbeeld stellen wat dierenwelzijn en dierverzorging betreft.

Sint-Truiden

1.                 Verbod op het houden van honden aan ketting of koord.

2.                 Realisatie van een hondenspeelweide eventueel op het Speelhof. Gezien het grote succes daarvan in Nieuwenhoven zou dit kort bij het centrum ook veel mensen plezieren.

3.                 Extra sensibilisering zwerfkattenbeleid.

4.                 Voorbeeldfunctie op gebied van vermindering aantal proefdieren door aankoop van proefdiervrije producten (afwas- en poetsmiddelen, ...) voor de stadsdiensten.

5.                 Nestkastenbeleid voor vogels die het moeilijk hebben, bijvoorbeeld mussennestkasten voorzien, subsidies voor wie zwaluwen laat nestelen.

6.                 Dierenbegraafplaats.

7.                 Jaarlijkse beloning voor een basisschool (bijvoorbeeld leukste dierenactie op touw gezet).

8.                 Betere controle op jachtbeheer door dierenpolitie.

9.                 Jaarlijkse prijs voor diervriendelijkste initiatief van de gemeente.

10.             Rituele slachtingen enkel in slachthuis en pijnloos, en het promoten van de alternatieven voor dierenoffers.

Sp.a-Sint-Truiden plaatst op haar lijst ook een onafhankelijke kandidaat (Philip Zurinckx), die als vrijwilliger actief is in het dierenasiel. Zurinckx vindt dat de sp.a-lijst de beste garanties biedt voor een goed gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid.